MUZYCZNA SYNESTEZJA I PTASIE INSPIRACJE

Na dwa dni opuszczamy „Dom Chemika”, by przenieść się do pałacowej kaplicy Czartoryskich, czyli Kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, gdzie zabrzmi dzisiaj „KWARTET NA KONIEC CZASU” Oliviera Messiaena.

Znamienna jest geneza dzieła, którego prawykonanie miało miejsce w 1941 roku w stalagu w Görlitz, gdzie Olivier Messiaen został osadzony. Kompozytor zanotował wówczas: „Nigdy jeszcze nie byłem słuchany z takim skupieniem i zrozumieniem”. Do napisania utworu zainspirował ponoć Messiaena zachód słońca, w którym ujrzał postać anioła w tęczowej aureoli. Przytacza się także wypowiedź kompozytora o doświadczeniu synestezji, polegającym na umiejętności wizyjnego kojarzenia dźwięków z barwami.

Utwór w oryginalny sposób konstytuuje przebieg czasu – jako następowanie chwil, które pozostają od siebie niezależne, co skłoniło badacza Alexa Rossa do stwierdzenia: „Messiaen zareagował na zmechanizowane szaleństwo drugiej wojny światowej, uciekając w najczystsze i najprostsze dźwięki, jakie można było znaleźć”.

W „Kwartecie” – sygnowanym słowami „Pamięci Anioła Apokalipsy, który wznosi ramię ku niebiosom, mówiąc Nie będzie już czasu” – odnajdujemy cechy charakterystyczne dla stylu Messiaena: nieregularne rytmy, schematy typowe dla muzyki Wschodu, niematerialny i uduchowiony język muzyczny, kontemplacyjną atmosferę oraz wpływy badań kompozytora nad śpiewem ptaków. „Ptaki są moimi pierwszymi i największymi mistrzami” – wyznawał Messiaen

Kompozycja należy obecnie do grupy najbardziej popularnych utworów kameralnych XX wieku. Podczas Festiwalu Wszystkie Strony Świata usłyszymy ją w wykonaniu Dominika Kossakowskiego (skrzypce), Tomasza Sowy (klarnet), Aleksandra Dębicza (fortepian) i Jakuba Gucika (wiolonczela) – zastąpi on Adama Klocka, który z powodu niedawnej kontuzji nie będzie mógł wystąpić. Koncert rozpocznie się o godz. 19. Wstęp jest wolny.